2024:
Ama Ata Aidoo

"We are victims of our history and our present. They place too many obstacles in the way of love. And we cannot enjoy even our differences in peace." 

Ama Ata Aidoo, voluit Christina Ama Ata Aidoo, (23 maart 1942 - 31 mei 2023) was een Ghanese schrijver wiens werk, geschreven in de Engelse taal, de paradoxale positie van de moderne Afrikaanse vrouw benadrukt. Aidoo begon te schrijven als honoursstudent aan de Universiteit van Ghana (B.A., 1964). Aidoo won zelf een beurs aan de Stanford University in Californië, keerde terug om les te geven aan Cape Coast, Ghana (1970-1982), en aanvaardde vervolgens verschillende gast hoogleraarschappen in de Verenigde Staten en Kenia. In haar boeken plaatst ze sterke vrouwelijke personages centraal in haar verhalen. Door middel van haar romans en verhalen presenteert ze het portret van een dynamische vrouw, iemand die niet bang is om haar hoop en verlangens te uiten en niet bang is om ernaar te handelen. Aidoo onderzoekt in haar verhalen matrilineariteit, in tegenstelling tot patrilineariteit, wat in het westen meer bekend is, om een ​​specifiek historisch moment van verandering en overgang te demonstreren.

"We are victims of our history and our present. They place too many obstacles in the way of love. And we cannot enjoy even our differences in peace." 

Dit citaat uit het boek Our Sister Killjoy is een perfect voorbeeld van Aidoo's literaire landschap dat ons herinnert aan de harde geschiedenis van de Transatlantische slavernij en alle wonden die daaruit zijn ontstaan voor iedereen die deel is van deze geschiedenis. Dit boek gaat over een jonge West-Afrikaanse vrouw genaamd Sissie die naar Europa gaat om zichzelf te "verbeteren" (met Europees onderwijs), zoals beschreven door haar Afrikaanse tegenhangers. De roman draait om thema's van zwarte diaspora en kolonialisme, in het bijzonder kolonisatie van de geest. Sissie observeert de andere West-Afrikanen die zijn geëmigreerd (ook voor onderwijs en het verlangen naar een beter leven in Europa) en ziet ze als "sell-outs" die hun cultuur en hun moederland zijn vergeten.

Aidoo gaat in op de effecten van postkolonialisme en hoe de tradities en gedachten van de kolonisator worden ingeprent in de hoofden van de gekoloniseerden. Sissie in de roman vertegenwoordigt de behoefte om een ​​verbinding te hebben met iemands verleden.

Ook hier in Nederland voelen we de effecten van postkolonialisme. Zowel in de vooroordelen die er zijn over “Afrika” of mensen uit de diaspora, maar ook de binding die mensen uit de diaspora hebben met hun eigen geschiedenis. Op school, in de media of op tv is het een thema dat helaas niet (goed) besproken wordt.

Aidoo vertelt in een interview “As an Akan, Fante woman, I grew up in a society where there was not much discrimination against girls. That is why I could be a writer and nobody could tell me writing was a man's job". Aidoo was een fervent feministe die vondt dat mannen ook feministen zouden moeten zijn, een mening die ze al in de jaren tachtig uitte, een gevoel dat weerklank vindt in het werk van hedendaagse moderne feministische schrijvers zoals Chimamanda Ngozi Adichie's baanbrekende feministische manifest We Should All be Feminists. Aidoo kwam uit een “modern” huishouden dat haar niet uitdrukkelijk onder druk zette om te leren koken, schoonmaken of dingen doen die als “vrouwenplicht” worden beschouwd.

Haar levenslange missie was om jonge meisjes en vrouwen op te leiden, om hen de tools te geven om zichzelf te ondersteunen en te versterken. Om deze droom waar te maken, richtte Aidoo in 2000 de Mbaasem-stichting op, een NGO die zich inzet voor het ondersteunen van het werk van Afrikaanse vrouwelijke schrijvers. Mbaasem betekent “Women's Words of Women's Affairs”, haar missie is het creëren van een veilige, duurzame omgeving voor vrouwelijke schrijvers om hun verhalen te schrijven, te publiceren en aan de wereld te vertellen.

2022:
Octavia E. Butler

“I began writing about power because I had so little.”

uit een interview van Octavia E. Butler (jaartal onbekend).

In 2022 was de centrale schrijver Octavia E. Butler en het thema De Kracht van Verbeelding. Octavia E. Butler (1947-2006) was een visionaire sci-fi-auteur die in haar boeken een toekomst voorzag die in vele aspecten op het leven van vandaag de dag lijkt. Zij doorbrak in de vroege jaren zeventig in het tot dan toe bijna geheel witte sciencefiction genre. In haar boeken komen elementen van sciencefiction en Afro-Amerikaans spiritualisme samen. Terugkerende belangrijke thema's zijn zwart onrecht, de klimaatcrisis, vrouwenrechten en politieke ongelijkheid. 

Veel van het werk van Butler kan geïnterpreteerd worden als een waarschuwing over het lot van de mensheid. Sommige boeken, zoals Parable of the Sower (1993) en Parable of the Talents (1998), kunnen zelfs als een profetie gelezen worden. Ondanks dat de werelden in haar boeken extreme visies voorspellen, zijn er vele aspecten die binnen onze werkelijkheid (kunnen) bestaan. Het uitputten van grondstoffen, de opwarming van de aarde, een pandemie, corrupte politieke overheden, de macht van de farmaceutische industrie en heersende armoede en ongelijkheid, zijn realiteiten uit haar boeken die in onze realiteit nu ook bestaan. Butler voorzag met haar werk niet alleen kwesties die in de toekomst zouden spelen, maar betwiste ook maatschappelijke kwesties en sociale vraagstukken zoals de traditionele blik op genderidentiteit, intergenerationeel trauma en dekolonisatie. Het werk van Butler is daarom nog steeds heel actueel en relevant, en inspireert schrijvers, kunstenaars en makers wereldwijd.

Butler won in 1984 de Hugo Award voor beste kort verhaal met Speech Sounds. In hetzelfde jaar won ze de Nebula Award voor beste "novelette" met Bloodchild; in 1985 kreeg ze voor dit verhaal haar tweede Hugo Award. De Nebula Award voor beste roman won ze in 1999 met Parable of the Talents, een dystopisch boek over de Verenigde Staten.

Het thema De Kracht van Verbeelding is een rode draad in het werk van Octavia E. Butler. Door middel van fictie gebruikte Octavia E. Butler de kracht van verbeelding om een alternatief toekomstbeeld te creëren waar ze meer kon zijn dan wat de maatschappij van haar verwachtte: getrouwde vrouw, moeder, secretaresse. In 1999 schreef ze “I fantasised about living impossible, but interesting lives – magical lives in which I could fly like Superman, communicate with animals, control people’s minds”.

De Kracht van Verbeelding opende een wereld voor Butler waar ze kon zijn wie ze wilde zijn en in deze gecreëerde werelden gebruikte ze haar personages om haar eigen werkelijkheid als zwarte vrouw te verwerken. Daarnaast had Butler zonder verbeelding nooit schrijver kunnen worden. Toen Butler op twaalfjarige leeftijd begon te schrijven, was het volgens de mensen in haar omgeving iets wat ze uit haar hoofd moest zetten. “Zwarte mensen kunnen geen schrijvers worden” werd haar verteld. Of dit waar was werd voor Butler een enigma, vooral omdat ze op die leeftijd nog nooit iets had gelezen dat geschreven was door een zwart persoon. Om te blijven schrijven moest Butler zich een wereld verbeelden waar zwarte vrouwelijke schrijvers bestonden en succesvol waren. 

Deze wilskracht inspireert ons niet alleen als liefhebbers van literatuur maar ook als intersectionele feministen die streven naar een wereld die nog niet bestaat. De personages van Butler, die grotendeels zwart en vrouw zijn, geven lezers de kracht van verbeelding. Deze personages overleefden o.a. oorlogen, slavernij, apocalyptische realiteiten en conflicten. Ondanks dat zij bestaan in fantasywerelden kunnen lezers zich tot vandaag de dag herkennen in deze personages en vinden zij inspiratie in hun doorzettingsvermogen en kracht. 

In het feminisme speelt de kracht van verbeelding ook een grote rol. Het aan elkaar verbinden van onze individuele levens en ervaringen en met de structuren in onze huidige maatschappij vergt kritische verbeeldingskracht. Ook hier komt de term intersectionaliteit in terug, waar het belangrijk is om onze verschillen te erkennen en betrekken om samen te strijden voor een toekomst waar iedereen zich gezien en gehoord voelt. Verbeelding is dus nodig om een bevrijdingsstrijd te ontwikkelen. Door het uitwisselen van levenservaringen, visies en ervaringen wordt er meer bewustzijn gecreëerd en kennis doorgegeven binnen het feminisme. Nieuwe condities, nieuwe generaties, nieuwe vragen, nieuwe levensverhalen, nieuwe ontmoetingen etc. moeten die feministische verbeelding kunnen blijven voeden en verruimen, zodat die verbeelding sterk genoeg wordt om steeds meer vormen van onderdrukking, en dus ook bevrijding, met elkaar te verbinden.

2021:
Audre Lorde

In 2020 was de centrale schrijver Audre Lorde en het thema Zusterschap. Audre Lorde (1934 – 1992) identificeerde zich als “black, lesbian, mother, warrior, poet”. Ze sprak o.a. over thema's als anti-Zwart racisme, het onderliggende racisme in mainstream (witte) feministische bewegingen, seksisme, homofobie en onderdrukking en legde nadruk op het belang van intersectionaliteit en inclusie. Audre Lorde zei ook “Revolution is not a one time event”. Met het thema Zusterschap legde Zus ‘n Zo nadruk op het belang van solidariteit in de strijd voor gelijkwaardigheid en emancipatie, geïnspireerd door de quote “I am not free while any woman is unfree, even when her shackles are very different from my own” van Audre Lorde.